Ze zijn populairder dan ooit: tatoeages. In 2022 heeft grofweg 50% van de mensen in de leeftijdscategorie 18 tot 34 jaar minstens één tatoeage. Recent diende een hoger beroep bij het hof Den Haag. Het betrof een zaak over het verbod op het zichtbaar dragen van tatoeages door opsporingsambtenaren in dienst van vervoersbedrijf RET. Mag een werkgever het (zichtbaar) dragen van een tattoo verbieden, of is dit in strijd met de grondrechten van de werknemer? 

De werkgever heeft op basis van de wet een zogenoemd instructierecht over onder meer kleding- en veiligheidsvoorschriften. Vaak hebben dergelijke instructies als doel om de veiligheid van personeel te waarborgen. Wel bestaat een begrenzing aan deze instructiebevoegdheid. Zo moet de instructie binnen algemeen verbindende voorschriften als de Grondwet, EVRM en de Algemene wet gelijke behandeling (AWGB) vallen.

Het eerdergenoemde instructierecht vindt in beginsel enkel toepassing bij interne aangelegenheden. Zodra de werkdag erop zit is er ook een eind gekomen aan de instructiebevoegdheid. Onder meer voor bedrijfskleding en makkelijk te verwijderen piercings geldt dat het weinig invloed zal hebben op het privéleven van de werknemer. Maar omdat tatoeages permanent zijn ligt dit een heel stuk ingewikkelder. De verplichting tot bedekking tijdens werktijd tast de vrijheid om een tattoo te nemen niet wezenlijk in. Dit is anders dan wanneer het gaat om tatoeages in het gezicht en handen, die niet kunnen worden bedekt.

Of en wat voor tatoeages iemand neemt is vaak een kwestie van persoonlijkheid of levensovertuiging. Het opstellen van voorschriften kan dan ook inbreuk maken op grondrechten van de werknemer. Wel kan het zijn dat een inbreuk op grondrechten gerechtvaardigd is. Er moet dan sprake zijn van een legitiem doel, de inbreuk moet evenredig zijn aan beoogde doel, en de werkgever moet het doel niet op een minder ingrijpende wijze kunnen behalen. Dit worden ook wel de eisen van (1) noodzakelijkheid, (2) proportionaliteit en (3) subsidiariteit genoemd.

Onder de noodzakelijkheidseis kunnen redenen van neutraliteit en veiligheid worden geschaard. Bij neutraliteit kun je bijvoorbeeld denken aan een verbod op aanstootgevende tatoeages bij opsporingsambtenaren, zoals hakenkruizen. Als we het hebben over proportionaliteit moet naar het belang van de goede functie-uitoefening worden gekeken. Een verbod op tatoeages, dat ook gevolgen heeft voor het privéleven, is enkel gerechtvaardigd als het naar behoren vervullen van de functie door de werknemer in het gedrang komt. Het subsidiairiteitsvereiste leidt ertoe dat een algeheel verbod op tatoeages nooit gerechtvaardigd is, terwijl een voorschrijft tot het bedekken van zichtbare tatoeages in sommige gevallen wel subsidiair is.

Op basis van goed werkgeverschap moet het beleid ten aanzien van bijvoorbeeld tatoeages wel ‘redelijk en billijk’ zijn. Dit houdt onder meer in dat er sprake moet zijn van eenduidig beleid binnen de organisatie. Mag iedereen zichtbaar tatoeages dragen, of juist niemand? Iets daartussenin is per definitie niet toegestaan.

In de rechtspraak wordt bovendien rekening gehouden met concrete omstandigheden, zoals de aard van de organisatie, de functie van de werknemer, de plaats van de vestiging, de klantenkring en de maatschappelijke opvatting. Vooral dit laatste aspect is interessant. Waar veel kantoren enkele decennia geleden nog strenge kledingvoorschriften kenden, is men daar in 2022 veel soepeler in geworden. Mijns inziens kunnen we ook zeggen dat het dragen van tatoeages in de afgelopen jaren steeds verder is genormaliseerd.

Kortom

Het is dan ook maar de vraag of werknemers tegenwoordig nog kunnen worden verplicht om geen tatoeages te dragen. Onder omstandigheden kan wel de verplichting worden opgelegd om tatoeages te bedekken, bijvoorbeeld wanneer het gaat om tatoeages van aanstootgevende aard, maar dit is en blijft een subjectieve kwestie. Maar doordat het dragen van tatoeages steeds normaler is geworden moet de werkgever van zeer goede huize komen om werknemers bepaalde verplichtingen op te leggen omtrent tatoeages.

Gepubliceerd op 04 juli 2022 door Edwin Werner
Deel deze publicatie via
Terug naar het overzicht